Er ESB að undirbúa Ísland fyrir aðild – án þess að segja það?

Í vikunni vakti það athygli að yfirmaður landbúnaðarmála hjá framkvæmdastjórn Evrópusambandsins, Elisabeth Werner, fundaði með íslenskum ráðherra til að ræða landbúnað á köldum svæðum. Fundurinn fór lítið fyrir í umræðunni og var settur fram sem dæmigert samstarfssamtal. Engu að síður gefur hann tilefni til að staldra við.

ESB hefur ekki sérstakt prógram um "cold-climate agriculture". Stuðningsflokkarnir sem finna má í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni (CAP) ná til svæða með náttúrulegar hindranir (e. areas facing natural constraints), og eru að stórum hluta fjármagnaðir af aðildarríkjunum sjálfum. Þannig eru t.d. stuðningsgreiðslur til bænda norðan 62. breiddargráðu í Svíþjóð og Finnlandi innlendar aðgerðir en ekki beinn stuðningur frá Brussel.

Eftir því sem næst verður komist hafa upplýsingar um fundinn ekki birst í opinberum tilkynningum frá ESB, og ekki liggur fyrir að sérstök stefna hafi verið kynnt. Samt sem áður má sjá svipuð stefnumið koma fram í tengslum við Grænland, Noreg og Ísland í umræðu um frekari stækkun sambandsins. Áhersla á matvælaöryggi, loftslagsmál og byggð í jaðarsvæðum Norður-Atlantshafsins fellur vel að þeirri sýn.

Það sem vekur spurningar er ekki fundurinn sjálfur, heldur sú nálgun sem hann virðist endurspegla: að þróa samstarf á sviðum sem skarast við sameiginlega stefnu sambandsins, án þess að hefja formlegt aðildarferli eða kalla eftir þjóðfélagsumræðu. Ef þetta er hluti af breyttri aðferð ESB til að draga ríki nær pólitískum og stofnanalegum kjarna sambandsins í áföngum, án þess að kalla það aðildarferli, þá þarf að ræða það af hreinskilni.

Lýðræðisleg umræða um stöðu Íslands gagnvart Evrópusambandinu krefst gagnsæis. Hún krefst þess að almenningur hafi aðgang að upplýsingum og geti tekið upplýsta afstöðu. Þess vegna er mikilvægt að taka eftir því þegar breytingar eru kynntar óformlega og án umræðu, því þær geta haft meiri pólitíska þýðingu en ætla mætti við fyrstu sýn.