Leikritið í Keflavík – Þorgerður leikstýrir, þjóðin fær ekki að tala

Þegar forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, Ursula von der Leyen, stóð við hlið forsætisráðherra Íslands á blaðamannafundi í Keflavík nýverið, virtist sem þar færi mikilvægt augnablik í samskiptum Íslands og Evrópu. En það sem átti að vera vettvangur fyrir samtal um fjölbreytt samstarf varð í staðinn uppákoma þar sem öryggi, hernaðarmál og varnarviðbúnaður skipuðu öndvegi.

Öryggismál en án umræðu
Íslensk stjórnvöld töluðu um mikilvægi samvinnu um "innviði, borgaralega vernd og svokallaðar tvíþættar fjárfestingar" hugtak sem virðist fela í sér að fjármunir fari bæði í borgaraleg verkefni og hernaðarlegan undirbúning. Það er skiljanlegt að öryggismál séu á dagskrá nú í óstöðugum heimi. En þegar öðrum mikilvægum málefnum er ýtt til hliðar eins og loftslagsmálum, velferðarmálum, mannréttindum og lýðræðismálum vakna spurningar.

Þögnin er pólitísk ákvörðun
Ekkert var fjallað um ástandið í Palestínu. Engin umræða um sjálfsmynd Íslands sem herlaust ríki eða hlutverk okkar í heimsmynd þar sem vopn og hernaðaruppbygging virðast orðin sjálfgefinn grunnur samskipta. Þetta var sviðsett heimsókn, með fyrirfram samþykktum spurningum og engum opnum umræðum.

Hvaða lýðræðislegu gildi eru höfð að leiðarljósi þegar spurningum fjölmiðla er safnað saman fyrir fund og engin gagnrýnin umræða leyfð á vettvangi?

Að samþykkja í þögn eða að ræða með ábyrgð?
Við þurfum ekki alltaf að taka afstöðu gegn eða með sérhverju álitaefni. En opið samtal, upplýst gagnrýni og siðferðileg ábyrgð eiga að vera undirstaða utanríkisstefnu þjóðar sem kennir sig við lýðræði.

Það er ekki lýðræðislegt að þróa stefnu í lokuðum herbergjum þar sem fáir koma að, án þess að almenningur viti hvað er í vændum. Það er ekki siðferðilega ábyrgt að þegja um þjóðarmorð. Og það er ekki samrýmanlegt þeirri sjálfsmynd sem Ísland hefur ræktað sem ríki sem talar fyrir réttlæti á alþjóðavettvangi, þegar við gleymum því hvar okkar sjónarmiða er mest þörf.

Hver mótar framtíðina og fyrir hverja?
Í stað þess að gefa einföld svör ættum við að spyrja flóknari spurninga:

Hverjir fá að taka þátt í mótun utanríkisstefnunnar?

Erum við að færa ákvörðunarvald um grundvallarstefnu yfir í ógegnsæ ferli þar sem öryggismerkingar þagga niður umræðu?

Við þurfum ekki meira stjórnlyndi heldur meira samtal.