Erfitt að horfa á – en auðveldara að koma í veg fyrir?

Það eru stundum þær fréttir sem maður les tvisvar af því þær snúast ekki bara um einstök atvik heldur afhjúpa heilt viðhorf. Viðbrögð Gríms Grímssonar alþingismanns og fyrrverandi yfirmanns miðlægrar rannsóknardeildar lögreglunnar við umfjöllun Kveiks um njósnir lögreglumanns í þágu auðmanns voru einmitt þannig.

Grímur lýsir þáttunum sem erfitt að horfa á og segir málið mikil vonbrigði. Hann virðist tala sem áhorfandi jafnvel fórnarlamb sem situr heima við sjónvarpið og horfir dapurlega á brostnar vonir sínar um siðferði starfsstéttarinnar.

En bíðum við. Hver bar ábyrgð á því að svona lagað gæti gerst Hver sat í valdastólum þegar þessi menning skapaðist Hver hafði aðgang að upplýsingum um áhættu veikleika í eftirliti og kerfisgöt sem gætu gert lögreglumanni kleift að selja aðgang að gagnagrunni lögreglunnar

Rétt er: Þeirra á meðal var Grímur Grímsson.

Ábyrgð án ábyrgðar
Það sem stingur er að sjá hvernig yfirmaður lögreglu sem starfaði árum saman á innsta hring bregst við kerfisbilun með því að vorkenna sjálfum sér. Það var erfitt að horfa á segir hann. En hversu erfitt var það fyrir fólkið sem var njósnað um Hversu erfitt er fyrir almenning að treysta stofnun sem gat ekki verndað viðkvæmasta gagnasafn þjóðarinnar

Þegar Grímur segir maður skyldi ætla að það þyrfti tiltekið siðferði til að starfa í lögreglunni þá gleymir hann að það er ekki siðferði einstaklinganna sem á að halda kerfinu uppi heldur eftirlit innri varnir og ábyrg stjórnun. Ef kerfið byggir á trausti til góðra manna en ekki á gagnsæi og eftirliti þá er kerfið sjálft gallað.

Ábyrgðin var hans. Ekki þeirra sem horfðu á þáttinn. Ekki einu brotaviljuga lögreglumannsins. Ekki áhorfenda. Ekki okkar sem nú sitjum eftir og spyrjum hvernig svona gat gerst. Ábyrgðin var þeirra sem stjórnuðu þeirra sem áttu að sjá fyrir þessa áhættu og bregðast við fyrir fram.

Ekki vorkunnarvert heldur óboðlegt
Það er því óboðlegt að sá sem sat við stjórnvölinn geri sig að hlutlausum áhorfanda. Það er óboðlegt að hann biðji okkur almenning um vorkunn fyrir hversu erfitt var að horfa á niðurstöður þess eftirlitsleysis sem hann var sjálfur hluti af.

Við eigum ekki að vorkenna honum. Við eigum að krefjast svara. Við eigum að krefjast úrbóta. Og við eigum að rifja upp að það eru ekki bara slæmir einstaklingar sem skapa svona mál heldur menningin kerfið og þau sem stjórna því.

Kannski er rétt að spyrja Ef hann sá þetta ekki fyrir af hverju var hann þá yfirmaður Og ef hann sá þetta fyrir af hverju gerði hann ekkert

Lokahugleiðing
Það þarf ekki aðeins siðferði til að starfa í lögreglunni. Það þarf líka siðferðilega stjórnun raunverulegt eftirlit og kerfi sem byggir ekki bara á trausti heldur ábyrgð.

Kannski var erfitt að horfa á Kveik. En það er miklu erfiðara að horfa á kerfi sem bregst trausti okkar allra.